Co to jest pozew zbiorowy?

Pozew zbiorowy to rodzaj postępowania sądowego, w którym jedna lub więcej osób (zwanych reprezentantami klasy) wnosi sprawę w imieniu większej grupy osób, które doświadczyły podobnej szkody lub naruszenia praw. Pozew zbiorowy ma na celu efektywne zarządzanie sprawami, w których występuje wielu poszkodowanych, co pozwala uniknąć mnożenia indywidualnych procesów sądowych.

Pozwy zbiorowe zostały wymyślone, aby zapewnić dostęp do wymiaru sprawiedliwości osobom, które mogłyby mieć trudności z samodzielnym dochodzeniem swoich praw ze względu na koszty, skomplikowanie sprawy lub inne bariery. Są one również narzędziem do zmuszania przedsiębiorstw i organizacji do odpowiedzialności za działania naruszające prawa konsumentów, pracowników lub innych grup. Pierwsze pozwy zbiorowe pojawiły się w Stanach Zjednoczonych w XIX wieku, a ich celem było umożliwienie rolnikom wspólnego dochodzenia roszczeń przeciwko kolejom żelaznym.

Pozwy zbiorowe w USA

W Stanach Zjednoczonych pozwy zbiorowe odgrywają kluczową rolę w systemie prawnym, szczególnie w sprawach dotyczących ochrony konsumentów, praw pracowniczych, ochrony środowiska oraz ochrony danych osobowych.

Podstawą prawną pozwów zbiorowych w USA jest Rule 23 Federal Rules of Civil Procedure, który definiuje warunki, jakie musi spełnić grupa wnioskująca o certyfikację jako klasa. Do kluczowych elementów należą: liczebność (numerosity), wspólność (commonality), typowość (typicality) oraz adekwatność reprezentacji (adequacy of representation).

Przykłady znanych pozwów zbiorowych w USA to:

Sprawa Enron – akcjonariusze dochodzili swoich praw po upadku korporacji energetycznej, co doprowadziło do odszkodowań w wysokości miliardów dolarów.

Sprawa Volkswagen – dotycząca oszustw związanych z emisjami spalin, która zakończyła się wielomiliardowymi ugodami na rzecz konsumentów.

Statystyki pokazują, że liczba pozwów zbiorowych w USA systematycznie rośnie, szczególnie w obszarach takich jak ochrona konsumentów i dane osobowe.

Pozwy zbiorowe w UE

W Unii Europejskiej regulacje dotyczące pozwów zbiorowych są bardziej zróżnicowane, jednak w ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania i inicjatyw mających na celu ujednolicenie procedur na poziomie całej wspólnoty. W 2020 roku przyjęto dyrektywę (UE) 2020/1828, która ma na celu wzmocnienie mechanizmów zbiorowego dochodzenia roszczeń konsumenckich.

Przykłady z krajów członkowskich pokazują różnorodność podejść:

W Holandii, wprowadzenie Class Action Mass Claims Settlement Act (WAMCA) w 2020 roku umożliwiło dochodzenie roszczeń zbiorowych o odszkodowania. Od tego czasu złożono tam już ponad 70 pozwów zbiorowych​​.

W Portugalii, mimo że ramy prawne istnieją od 1995 roku, dopiero niedawno zaczęto je aktywnie wykorzystywać, głównie w sprawach dotyczących praw konsumenckich i konkurencji​​.

Pozwy zbiorowe w Polsce - stan na dziś

W Polsce pozwy zbiorowe są regulowane ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Pozew zbiorowy może być wniesiony w sprawach dotyczących ochrony konsumentów, ochrony konkurencji, ochrony środowiska oraz praw pracowniczych. Minimalna liczba osób wymaganych do wniesienia pozwu zbiorowego to dziesięć. Aktualnie procedowany jest w Sejmie projekt nowelizacji ustawy, który wprowadza do niej instytucję pozwów przedstawicielskich.

Proces zbiorowego dochodzenia roszczeń w Polsce charakteryzuje się kilkoma etapami:

  • Zebranie grupy o wspólnym roszczeniu.

  • Złożenie pozwu przez reprezentanta grupy.

  • Rozpatrzenie przez sąd wniosku o certyfikację grupy.

  • Postępowanie sądowe i ewentualne ugody.

Przykłady znanych pozwów zbiorowych w Polsce:

  • Pozew zbiorowy przeciwko bankom dotyczący klauzul abuzywnych w umowach kredytowych.

  • Pozew zbiorowy przeciwko Skarbowi Państwa dotyczący odszkodowań za utracone mienie w związku z II wojną światową.

Przyszłość pozwów zbiorowych w Polsce

Prognozy dotyczące przyszłości pozwów zbiorowych w Polsce wskazują na rosnące znaczenie tego narzędzia prawnego. Coraz większa świadomość praw konsumenckich, a także rozwój legislacyjny i wzrost liczby kancelarii specjalizujących się w tego typu sprawach, mogą przyczynić się do wzrostu liczby pozwów zbiorowych. Dodatkowo, implementacja europejskich dyrektyw dotyczących zbiorowego dochodzenia roszczeń może wzmocnić mechanizmy ochrony praw grupowych w Polsce.

Eksperci prognozują, że wraz z dalszym rozwojem prawnym i zwiększoną aktywnością konsumentów, liczba i różnorodność pozwów zbiorowych będzie rosła. Nowe regulacje mogą również ułatwić dostęp do finansowania pozwów, co może dodatkowo zwiększyć ich liczbę.

Już na pierwszy rzut oka

Pozwy zbiorowe stanowią ważne narzędzie w systemach prawnych wielu krajów, umożliwiając efektywne dochodzenie roszczeń przez grupy osób poszkodowanych. W USA są one powszechnie stosowane i dobrze uregulowane, podczas gdy w UE i Polsce widać dynamiczny rozwój tych mechanizmów. Z uwagi na rozwój technologii, nowelizację ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz zdecydowane dążenie do ochrony konumenta, przyszłość pozwów zbiorowych w Polsce wygląda bardzo obiecująco, co może przyczynić się do większej ochrony praw konsumenckich i innych grup poszkodowanych. W Stanach Zjednoczonych roczna kwota roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym wyniosła w roku 2023 kwotę 10 miliardów dolarów. Odnosząc wysokość rych roszczeń do liczby ludności i PKB w Polsce i tak uzyskujemy wartość, która po prostu powoduje zawrót głowy. I taki właśnie będzie trend rynku w Polsce.

Źródła:

Bibliografia (Polska)

  1. Asłanowicz M., Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa: C.H. Beck 2019. (Krótkie Komentarze Becka).

  2. Babiarz M., Barański B., Borowiec A., Flejszar R., Kraciński O., Malczyk-Herdzina M., Śmierzchalska K., Postępowanie grupowe – zagadnienia wybrane, Państwo i Społeczeństwo, 2009, nr 3, s. 199-222.

  3. Bieliński A.K., Postępowanie grupowe, nowa instytucja w polskim systemie prawnym – wprowadzenie, Administracja Publiczna, 2010, nr 2, s. 119-127.

  4. Dębiak M., Postępowanie grupowe : analiza regulacji w wymiarze teoretycznym i praktycznym po czterech latach jej funkcjonowania, Forum Prawnicze, 2014, nr 6, s. 19-39.

  5. Falarz P., Orzechowski M., Wietrzyńska-Ciołkowska A., Postępowanie grupowe : aktualne wyzwanie dla zakładów ubezpieczeń, Prawo Asekuracyjne, 2014, nr 4, s. 17-29.

  6. Filipowski O., Mediacja w polskim postępowaniu grupowym, ADR Arbitraż i Mediacja, 2011, nr 1, s. 5-17.

  7. Gabrysiak I., Postępowanie grupowe w polskim prawie, Warszawa: Copyright by Fundacja Instytut Spraw Publicznych, 2014. ISBN 9788376892085.

  8. Gidi A., Kodeks postępowania grupowego : model dla państw prawa kontynentalnego, Studia Iuridica Toruniensia, 2015, T. 17, s. 67-92.

  9. Glicz M., Postępowanie grupowe jako instrument dochodzenia roszczeń odszkodowawczych na rynku kapitałowym, Gdańskie Studia Prawnicze, 2011, nr 2, s. 309-320.

  10. Gołaczyński J., Szostek D. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Warszawa 2019

  11. Grzegorczyk P., Czy członek grupy w postępowaniu grupowym może, po uzyskaniu przez powoda wyroku uwzględniającego w całości powództwo o świadczenie pieniężne, wystąpić z indywidualnym powództwem o dalszą część świadczenia należną na podstawie tego samego stanu faktycznego?, Polski Proces Cywilny, 2011, nr 1, s. 104-109.

  12. Grzegorczyk P., Dopuszczalność postępowania i przedmiot ustaleń sądu w sprawie o ustalenie odpowiedzialności pozwanego w postępowaniu grupowym, Monitor Prawniczy, 2015, nr 23, s. 1263-1268.

  13. Grzegorczyk P., Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Ogólna charakterystyka, Warszawa: LexisNexis Polska, 2011. ISBN 9788376206066.

  14. Grzegorczyk P., W kwestii związania sądu rozpoznającego apelację prawomocnym postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, Polski Proces Cywilny, 2011, nr 2, s. 91-98.

  15. Haładyj K., Jurga B., Zbiorowe dochodzenie roszczeń odszkodowawczych przez inwestorów na przykładzie regulacji amerykańskich i niemieckich, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, 2007, nr 11, s. 20-27.

  16. Hejmej Ł., Molęda M., Znaczenie ustawy (projekt) o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym dla rynku ubezpieczeniowego, Prawo Asekuracyjne, 2009, nr 3, s. 62-76.

  17. Inglot M., Kaucja na zabezpieczenie kosztów procesu w postępowaniu grupowym, Przegląd Sądowy, 2015, nr 10, s. 32-45.

  18. Jaworski A., Dopuszczalność postępowania grupowego. Uwagi porównawcze, Przegląd Sądowy, 2009, nr 11/12, s. 50-70.

  19. Jaworski T., Radzimierski P., Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa: C.H. Beck 2010. (Komentarze Becka). ISBN 9788325517755.

  20. Kasprzycki D., Mika J.B., Class action a ochrona interesów konsumentów, Przegląd Prawa Handlowego, 2000, nr 12, s. 12-20.

  21. Kos R., The Multitude of Entities in Polish Civil Proceedings and the Institution of Class Action Suits, Executive View, 26. 03. 2010.

  22. Kos R., Trzaska A., Poland, [w:] The International Comparative Legal Guide to : Class and Group Actions 2017. ISBN: 9781911367246.

  23. Kotowski W., Kurzępa B., Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz do ustawy z dnia 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa: "Difin", 2010. ISBN 9788376412979.

  24. Królikowski J., Świder B., USA : wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych z dnia 2 marca 2011 r. Snyder przeciwko Phelpsowi (sygn. akt 09/751), Przegląd Sejmowy, 2014, nr 4, s. 277-285.

  25. Krzemiński J., Class action arbitration : w poszukiwaniu skutecznego mechanizmu dochodzenia roszczeń przez konsumentów, Studia Iuridica Toruniensia, 2015, T. 16, s. 137-163.

  26. Kuberska W., Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym – pierwsze doświadczenia praktyczne, Przegląd Sądowy, 2012, nr 7/8, s. 83-100.

  27. Kulski R., Ochrona interesów zbiorowych w postępowaniu cywilnym, Warsaw: C.H. Beck, 2017. ISBN 9788325596200.

  28. Kulski R., Powództwo grupowe w świetle amerykańskiego federalnego prawa procesowego, [w:] Dolecki H, Flaga-Gieruszyńska K. (red.), Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych, Warszawa: C.H. Beck 2008. ISBN 9788325502195.

  29. Kulski R., Teoretyczne koncepcje postępowania grupowego, Polski Proces Cywilny, 2011, nr 1, s. 28-45.

  30. Kulski R., Zasady postępowania grupowego, [w:] Materiały z konferencji dotyczącej pozwów grupowych - kolejny krok w kierunku wzmocnienia ochrony konsumentów, Warszawa, 22.04.2010 r. (niepubl.)

  31. Meijknecht P., Odpowiedzi na Kwestionariusz na seminarium dotyczące pozwów zbiorowych, [w:] Materiały z konferencji dotyczącej pozwów zbiorowych, Warszawa: Ministerstwo Sprawiedliwości, 18–19 stycznia 2007 r. (niepubl.)

  32. Mętlewicz M., Studenckie pozwy grupowe, Forum Akademickie, 2010, nr 12, s. 44-45.

  33. Mirosz I., Dochodzenie zbiorowych roszczeń konsumentów w Unii Europejskiej, [w:] Materiały z II Forum Dyrektorów Działów Prawnych, Warszawa - 24-25 września 2009 r. (niepubl.)

  34. Niedużak M., Postępowanie grupowe : prawo i ekonomia, Warszawa: C.H. Beck, 2014. ISBN 9788325569112.

  35. Orecki M., Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego w polskim procesie cywilnym. Uwagi na tle postanowienia Sądu Najwyższego z 28.01.2015 r. (I CSK 533/14) oraz wybranego orzecznictwa sądów powszechnych, Przegląd Sądowy, 2016, nr 4, s. 43-61.

  36. Ostaszewski W., Kilka uwag do projektu ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Praca i Zabezpieczenie Społeczne, 2009, nr 11, s. 11-14.

  37. Panowicz-Lipska J., Kilka uwag do projektu ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (projekt z dnia 17.03.2008 r.), [w:] Materiały z konferencji KKPC na temat pozwów zbiorowych z 18–19 stycznia 2007 r.

  38. Piasecki K., Komentarz do ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa: C.H. Beck 2010. ISBN 9788325512422.

  39. Pietkiewicz P., Rejdak M., Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa: LexisNexis Polska, 2011. ISBN 9788376205908.

  40. Podrecki P., Czyny nieuczciwej konkurencji jako podstawa dochodzenia roszczeń w postępowaniach grupowych, [w:] Materiały z I Kongresu Prawa Konkurencji, Warszawa, 13 – 15 kwietnia 2015 r. (niepubl.)

  41. Pogonowski P., Ochrona roszczeń rozproszonych w Anglii i USA. Dwa modele regulacji postępowań grupowych, Przegląd Sądowy, 2009, nr 6, s. 102-119.

  42. Pogonowski P., Postępowanie grupowe. Ochrona prawna wielu podmiotów w postępowaniu cywilnym, Warszawa: LexisNexis Polska, 2011. ISBN 9788376201733.

  43. Pogonowski P., Postępowanie grupowe. Podstawowe założenia teoretyczne na tle istniejących unormowań proceduralnych, [w:] Dolecki H., Flaga-Gieruszyńska K. (red.), Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych, Warszawa: C.H. Beck 2008. ISBN 9788325502195.

  44. Rejdak M., Jednorodzajowe roszczenia w postępowaniu grupowym, Przegląd Prawa Handlowego, 2010, nr 8, s. 22-26.

  45. Reszczyk K., Zastosowanie powództw zbiorowych na przykładach ustawodawstwa Stanów Zjednoczonych Ameryki i wybranych ustawodawstw europejskich. Cz. I, Radca Prawny, 2009, nr 4, s. 25-33.

  46. Reszczyk K., Zastosowanie powództw zbiorowych na przykładach ustawodawstwa Stanów Zjednoczonych Ameryki i wybranych ustawodawstw europejskich. Cz. II, Radca Prawny, 2009, nr 5, s. 24-31.

  47. Ruszel A.H., Postępowanie grupowe, czyli sposób objęcia ochroną prawną wielu podmiotów w jednym postępowaniu. Uwagi na tle regulacji anglosaskiej instytucji class action, Studia Iuridica, 2018, tom 76, s. 297-321.

  48. Reszka A., Skórski P., Projekt polskiej instytucji powództwa zbiorowego na tle modelu amerykańskiego, Radca Prawny, 2009, nr 3, s. 41-46.

  49. Sieradzka M., Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2015. ISBN 9788326482915.

  50. Sieradzka M., Postępowanie grupowe. Kolejny krok w kierunku wzmocnienia ochrony interesu wielu podmiotów w jednym postępowaniu, Przegląd Prawa Handlowego, 2010, nr 4, s. 11-18.

  51. Sieradzka M., Pozew grupowy jako instrument prywatnoprawnej ochrony interesów konsumentów z tytułu naruszenia reguł konkurencji, Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2012. ISBN 9788326416347.

  52. Sieradzka M., Pozwy grupowe. Rozwiązania i wątpliwości, Kancelaria, 2010, nr 3, s. 34-35.

  53. Sieradzka M., Przymus adwokacko-radcowski przy dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym – glosa – III CZP 28/11, Monitor Prawniczy, 2014, nr 7, s. 377-379.

  54. Sieradzka M., Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2018. (Praktyczne Komentarze).

  55. Sieradzka M., Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym – charakterystyka nowej regulacji prawnej, [w:] Materiały z konferencji dotyczącej pozwów grupowych – kolejny krok w kierunku wzmocnienia ochrony konsumentów, Warszawa, 22.04.2010 r. (niepubl.)

  56. Skory M., Miejsce ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w systemie prawa konsumenckiego, [w:] Materiały z konferencji dotyczącej pozwów grupowych – kolejny krok w kierunku wzmocnienia ochrony konsumentów, Warszawa, 22.04.2010 r. (niepubl.)

  57. Sorysz M., Powództwo grupowe – zagadnienia wybrane, Monitor Prawniczy, 2011, nr 21, s. 1178-1182.

  58. Szafrańska-Rejdak M., Funkcjonowanie w praktyce sądowej ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa, 2017.

  59. Szymecka-Wesołowska A., Pozwy zbiorowe w prawie polskim i włoskim systemie prawnym, Toruńskie Studia Polsko-Włoskie, 2010, nr 6, s. 47-64.s

  60. Święczewska A., Class action oraz inne postępowania zbiorowe, Przegląd Sądowy, 2008, nr 4, s. 22-44.

  61. Tomaszek A., Pełnomocnik powoda w polskim postępowaniu grupowym, Monitor Prawniczy, 2010, nr 12, s. 666-670.

  62. Trzaska A., Powództwo o ustalenie odpowiedzialności w postępowaniu grupowym, [w:] Jelonek-Jarco B., Kos R., Zawadzka J. (red.), Usus Magister Est Optimus. Rozprawy prawnicze ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Kubasowi, Warszawa: C.H. Beck 2016. ISBN 9788326490866.

  63. Waszkiewicz R., Postępowanie grupowe (class action) w systemie polskiego postępowania cywilnego – aspekty praktyczne, [w:] Materiały z konferencji dotyczącej pozwów grupowych – kolejny krok w kierunku wzmocnienia ochrony konsumentów, Warszawa, 22.04.2010 r. (niepubl.)

  64. Zembrzuski T., Architekt w postępowaniu grupowym, czyli powództwo o ustalenie odpowiedzialności pozwanego, [w:] Ereciński T., Grzegorczyk P., Weitz K. (red.) Sine ira et studio. Księga jubileuszowa dedykowana Sędziemu Jackowi Gudowskiemu, Warszawa: Wolters Kluwer 2016. ISBN 9788325580971.

  65. Zachariasiewicz M., Ameryki bitwa o pozwy zbiorowe w arbitrażu, czyli dramat w 7 aktach, ADR Arbitraż i Mediacja, 2013, nr 4, s. 79-99.

  66. Zachariasiewicz M., Kilka refleksji w odniesieniu do możliwości rozwoju postępowań grupowych w arbitrażu w Polsce, ADR Arbitraż i Mediacja, 2014, nr 4, s. 51-77.

Regulamin Platformy

Polityka Prywatności

© 2024 Axis LLC

Wszelkie prawa zastrzeżone.